ناهار در چمنزار ـــ که در ابتدا آبتنی نامگذاری شده بود، یک نقاشی رنگ روغن اثر نقاش فرانسوی ادوار مانه (او بیشتر به موضوعات شهری و مدرن توجه داشته و همین امر ـــ او را از هنر مورد پسند سالن جدا میکرد) است این اثر که بین سالهای ۱۸۶۲ تا ۱۸۶۳ میلادی خلق شده است، همنشینی یک زن برهنه با مردانی در لباس رسمی ـــ انتقادات فراوانی را هنگام اولین نمایش این اثر در نمایشگاه ردشدگان در پاریس و به سال ۱۸۶۳ میلادی ـــ به وجود آورد، این کار هماکنون در موزه اورسی در پاریس نگهداری میشود.
افکار عمومی فرانسه ـــ با نمایش ناهار در چمنزار شوکه شده بود، شوک دیدن زنی برهنه در حال خوردن ناهار با دو مرد سر تا پا پوشیده که توهین به قواعد متداول اجتماعی و آداب نزاکت آن دوران تلقی میشد، با مطرح شدن آشنایی نقاش با مدلها شدت گرفت، زن برهنه ـــ مدل نقاشی معروف ـــ ویکتورین مورنت بود که با اندامی به شدت لاغر، به بیننده خیره شده است.
یکی از دو مرد، برادر نقاش گوستاو و دیگری، برادر زن آیندهاَش فردیناند لینهوف است، دو مرد در حالی که لباس رسمی بر تن دارند، گرمِ گفتگو شده و زن را نادیده گرفتهاند، در مقابل آنها، لباسهای زن، یک سبد میوه و یک قرص نان شبیه به یک نقاشی در طبیعت بیجان نمایش داده شده است، در پسزمینه اثر ـــ یک زن لباس پوش به آبِ رود زده که در مقام مقایسه با پیکرههای مقابل کار، خیلی بزرگتر از دید پرسپکتیو بوده و به نوعی شناور دیده میشود، پسزمینه تقریباً بدون عمق رنگ شده که به بیننده حسی را تلقین میکند که این صحنه در فضای باز رخ نداده ـــ بلکه در استودیو کار شده است، این حس با کاربرد نور عکاسی که تقریباً بدون سایه کار میشود، تقویت شده و در واقع نورپردازی این اثر را کاملاً متناقض و غیرطبیعی نشان میدهد، همچنین مرد سمت راست کلاه مَنگولهداری بر سر داشته که معمولاً در خانه مورد استفاده قرار میگیرد.
همسر مانه، سوزان لینهوف و مدل مورد علاقهاش ویکتورین مورنت، هر دو برای زن برهنه مدل شدند که از سر مورنت و اندام لینهوف در این اثر استفاده شدهاست، همچنین سبک این نقاشی از رسوم آکادمیک زمان خود کاملاً مستقل است، نقاش سعی نکرده تا ضرباتِ قلممو را پوشانده و در واقع در بعضی از نقاطِ صحنه ـــ نقاشی ناتمام دیده میشود، زنِ برهنه در این کار با پیکرههای صاف و بیعیب اینگرس (نقاش نئو کلاسیک فرانسوی) و کابانل ( نقاشِ فرانسوی بود که موضوعات اساطیری، تاریخی و مذهبی را در سبکِ آکادمی میکشید) ـــ بسیار فاصله دارد.
یکی از تفاسیر این اثر ـــ اشاره به فحشای گسترده در پارک بولونی، پارک جنگلی بزرگی در حومه جنوب غربی پاریس در زمان خلق این اثر دارد، در پاریس، تقریباً همه مردم از روسپیگری در این پارک خبر داشتند اما این موضوع، تابویی بود که به هیچ روی مناسب سوژه اصلی خلق یک تابلو نقاشی نبود، در واقع این پارک تا به امروز به عنوان مکان تماس با روسپیان و فعالیتهای غیرقانونی شناخته شده، همانطور که در قرن نوزدهم میلادی بود.
امیل زولا (رماننویس، نمایشنامه نویس و روزنامهنگار فرانسوی، مهمترین نمایندهی مکتبِ ادبی طبیعتگرایی) نسخهای خیالی از این نقاشی، جار و جنجالهای پیرامون آن را در رمانِ خود به نام شاهکار (این کتاب؛ بیانگرِ داستان یک نقاش و استعداد و نبوغِ شخصیت اصلی وی ـــ به نام کلود لانتیر میباشد که زولا شخصیت دو نقاش معاصر خودش یعنی مانه و سزان را در آن به نوعی متجلی ساخته است) ـــ ارائه کرده است.
یادداشتِ زولا (که تحت تأثیر طبیعت گرای آثار مانه قرار گرفته بود) این را می گوید: ناهار در چمنزار بزرگترین اثر ادوار مانه است، اثری که در آن وی رؤیای تمام نقاشان را درک کرد: قرار دادن نقوش شکوه طبیعت در یک چشمانداز، ما قدرتی که وی با آن بر این مشکل غلبه کرد را میشناسیم، در کار تعدادی برگ و تعدادی تنه درخت دیده میشود و در پسزمینه، رودخانهای که یک زن در لباس خواب در آن حمام میکند، در پیشزمینه، دو مرد در مقابل یکدیگر بر روی زمین نشستهاند در کنار زن دومی که به تازگی از آب خارج شده است و تن برهنهاش را در فضای باز خشک میکند، این زن برهنه جامعهای را به تمسخر گرفت که فقط وی را بر روی بوم میدیدند، خدای من! چه گستاخ! یک زن بدون هیچ پوششی بین دو مرد پوشیده! چنین چیزی هرگز دیده نشده است و این باور یک خطای فاحش است.
در لوور بیش از ۵۰ نقاشی است که در آنها ترکیبی از اشخاصی پوشیده و برهنه دیده میشود اما هیچکس به لوور نمیرود تا مورد تمسخر قرار گیرد، مردم از قضاوت کردن در مورد ناهار در چمنزار به عنوان یک کار اصیل از هنر طفره میروند؛ آنها در این اثر عدهای را میبینند که به پیکنیک رفتهاند، حمام کردنشان را تمام کردهاند و خیال میکنند که هنرمند با نمایش این موضوع قصد و نیتی وقیحانه و شهوتانگیز را نشان میدهد، در حالی که نقاش سعی کرده است تا به راحتی مخالفینی دمدمی مزاج و مخاطبینی بیپرده پیدا کند، نقاشان، و به ویژه ادوار مانه که خود یک نقاش تحلیلی است، وسواس توده مردم در این موضوع که بیش از همه مردم را زجر داد، ندارند؛ برای آنها یک موضوع تنها دستاویزی است برای نقاشی کردن، در حالی که برای مردم عادی تنها موضوع است که وجود دارد؛ بنابراین، زن برهنه ناهار در چمنزار مطمئناً به این دلیل آنجاست تا فرصتی استثنایی برای هنرمند در نقاشی پیکرهای انسانی را مهیا کند، آن چیزی که در نقاشی باید دیده شود ناهار بر روی چمنزار نیست، بلکه تمامی این منظره است، با قدرت و قابلیتش، با پیش زمینهای بزرگ و استوار، و با پس زمینهای از ظرافتهای نورپردازی.
بعد از بازخورد مثبتی که زولا انتشار داد و دیگر حمایتها ـــ من جمله یک منتقد هنری معروف به نام از مانه کردند، او در سال ۱۸۷۰ میلادی، در نمایشگاه سالن پاریس و در تابلویی که فانتن لاتور ( نقاش فرانسوی سبکِ رئالیسم و سمبولیسم، لاتور به عنوان نقاشی حرفهای ـــ کار خود را در سالن پاریس آغاز کرد) از او کشیده بود، مورد تمجید قرار گرفت.
نظرات